Elkarrizketak

Raivo Vetik: "Gertatutakoak errusiarrak mobilizatuko ditu, lotura sendoa aurkituko dute"

Gizon serioa da Raivo Vetik. Tallinngo Unibertsitateko Nazioarteko eta Gizarte Institutuko zuzendaria da eta Estoniako errusiarren integrazioari buruzko zenbait liburu idatzi ditu. Tallinngo portu osoa ikusgai duen bulego argitsuan hartu gaitu eta pil-pilean dauden gaiak jorratu ditugu.

Zer garrantzi du hezkuntzak gutxiengo bat integratzeko?
2000. urtean Estoniako integrazio programan hezkuntza puntu garrantzitsuenetakoa zen. Integrazioa belaunaldi gazteenei zuzendua dago eta gazteak hezkuntza sistemako parte dira. Hala ere, badira beste ikuspegi batzuk, sozio-ekonomikoa, politikoa…

Zein da zure iritzia azken 16 urteetako Estoniaren hezkuntza politikaz?
16 urte denbora-tarte luzea da. Alde txar eta onak daude. Sobiet Aroan bi hezkuntza sistema zeuden, errusiarra eta estoniarra, programa ezberdinekin. Independentzia aldarrikatu genuenetik, arazorik handiena sistema bateratzea izan da. Nahiz eta hizkuntza ezberdinetan ikasteko aukera izan, ideologikoki bera da. Orain, sistema berrira trantsizioa hasiko da, pausoka, eta sei urtetan errusiar eskoletako curriculumaren %60a estonieraz izango da. Orain arte dena errusieraz zuten, Estoniar hizkuntza izan ezik, baina sistema ez da estoniar hizkuntza irakasteko gai izan.

Asimilazio prozesuaz kexatu dira errusiarrak.
Kexu nahiko komuna da hori immigrazioa jasandako herrialdetan. Pentsaera nazionalista duten estoniarrentzat, orain arteko politika ahula zen, traizio bat. Gogorragoa izateko eskatzen zuten. Bestalde, errusiarrek diote dagoeneko gogorregia dela. Honela ikusita, Estoniako Gobernuaren politika bi jarrera hauen arteko konpromisoetan oinarritua izan dela esango nuke. Integrazioa estatu baten barruan arazo asko sortzen dituen prozesua da, ezinezkoa da alde guztiak pozik uztea.

Amnesty International erakundeak dio errusiarrak ez direla lehen mailako biztanle bezala hartzen.
Errusiar askok diote ez direla bidez tratatuak eta beren akusazioetako bat da ezin dutela errusiar hizkuntza nahi duten guztietan erabili. Estoniar legeen arabera, estatu hizkuntza bakarra dago eta talde ezberdinek ezberdin begiratzen diote lege honi. Estoniarrek uste dute justifikatua dagoela Estonian estoniera izatea estatu hizkuntza, eta errusiarrek ez dute hala uste. Azken finean, gauza berari nola begiratzen zaion da kontua.

Orokortu badaiteke, zein da errusiarren jarrera estoniar hizkuntzarekiko?
Hizkuntzaren jakintza behintzat asko igo da. 1989ko inkesta baten arabera, independentzia lortu aurreko urtean, errusiarren %14ak esan zuen estonieraz hitz egiteko gai zela, eta orain gutxi egindako inkestek diote ia erdia dela gauza. Belaunaldien arteko ezberdintasuna handia da eta banaketa geografikoa ere egin daiteke: ipar-ekialdean gehienak errusiarrak dira eta ez dago estoniar girorik, ezin dute estoniar hizkuntza erabili.

Zer nolako arazoa da Estoniarentzat bertako biztanleen %20-25ak hiritartasunik ez izatea?
Oso handia da, Europar Batasuneko hiritartasunik gabeko populaziorik handiena dugu. Arazo ezberdinak sortzen ditu, estatuaren eta biztanleen arteko erlazioan adibidez. Hiritartasunarekin, eskubide eta betebehar batzuk izaten dira eta dena arautua dago, eta ez bada hala, arazoak etortzen dira. Ikuspuntu subjektibotik ere, herrialdearen parte ez zarela pentsa dezakezu, eta hori ez da integraziorako batere lagungarria.

Nondik dator arazoa?
90eko hamarkadan hartutako hiritartasun politika, aurreko Estoniar errepublikako hiritartasun politika bera da, 1940koa. Urte hartan okupatu zuten Estonia eta lege berriaren arabera, 1940an hiritartasuna zutenei eta beren ondorengoei bakarrik eman zitzaien hau. Baina kontua da garai haietan Estonia etnikoki oso homogeneoa zela (%97 inguru estoniarrak) eta II. Mundu Gerraren ostean, errusiar asko etorri zirela, ia populazioaren %40 izateraino. Mundu Gerra baino lehen 26.000 errusiar zeuden, eta 1990ean 600.000. Lege berriaren arabera, ezin zuten hiritartasuna automatikoki lortu naturalizazio prozesu batetik igaro gabe. Estoniar hizkuntza jakitea eskatu zitzaien, baina gehiengoak lehenagotik ez zuen ikasi, sobiet aroan ez zutelako zertan egin. Hizkuntza ez zekitenek ezin izan zuten estoniar hiritartasuna lortu, beraz errusiarra izan edo ezer gabe bizitzea aukeratu behar izan zuten.

Eta zer nolako egoera dago Lituania eta Letonian?
Letonian arazo berdintsua dutela esango nuke, baina orain isilik dago. Duela hiru bat urte arazo handiak izan ziren, hezkuntza erreforma hasi zutenean. Lituanian ezberdina da egoera, honek 90eko hamarkadan hiritartasuna denei ematea erabaki baitzuen. %15 ziren errusiarrak, eta orain gutxiago. Ez zen kultura nazionalarentzat arazo. Letonia eta Estonian kopuru askoz handiagoak ziren eta jende askok kultura nazional eta hizkuntzaren normalizaziorako mehatxu bezala hartu zituen.

Nola eragingo du Sobietar Soldaduaren leku aldatzeak?
Integrazioan atzerapauso handia izango da, akats politiko handia. Ezin dugu historia aldatu eta orain, joko politikoaren zati bihurtu da, partidu batek baino gehiagok kendu egingo zuela hitz eman zuelako eta zaila da atzera egitea. Honek errusiarrak mobilizatu egingo ditu, orain arte oso zatituak zeuden, parlamentuan sartzea ere ez dute lortu, partidu txiki asko direlako. Orain oso lotura sendoa aurkituko dute.

Etorkizunean zer egin daiteke bi aldeek integrazioa bultzatzeko?
Estoniako Gobernua integrazio programa berriz prestatzen ibili da, eta ni neu ere oso erakarria sentitu naiz programa honetan nire ekarpenak egiteko. Arazoa da asko hitz egiten dela eta gutxi egin. Gainera, integrazioa hain gauza handia da, ezin dela talde txiki askoren esku utzi. Egunerokotasun batean barneratu behar da, ministerioren baten esku, eta ez proiektu txiki askoren baitan.

Eta errusiarrei zer edo zer eska al dakieke?
Estonia honezkero 16 urtez existitu da, eta oraindik hizkuntza ikasi nahi ez duten pertsona kopurua handia da oso. Konturatu behar lukete, lan merkatuan, hezkuntzan… arrakastatsu izan nahi badute, jakitea beharrezko dutela, eta nolabait esateko, gizartean aktiboago izan behar dutela.

Disko berriari atea irekiaz

Skunk

 

14 urte munduko leku ezberdinetako bazterrak alaitzen daraman talde honek, Giltzak diska berria atera du. Europa osoan, Libanon, Kanadan jo dituzte kontzertuak. Gitarra jotzeaz gain, taldeko abeslaria den Rafarekin aritu gara hizketan.

 

1-     Zer topa dezakegu disko berrian?

 

Beti bezala, estilo eta erritmo ezberdinen nahasketa bat. Batzuek diote gero eta gogorragoak garela, baina, badaude gauza lasaiak ere. Ska, reggae, punk, rock, hardcore eta ekialdeko doinu batzuk ere hor daude. Toke flamenkoa duen kantu bat ere egin dugu. Giltzak-eko ia abesti guztiak euskaraz dira, bi frantsesez eta bat gazteleraz. Bilduma baterako egin genuen Nolakoak Gara abestia ere sartu dugu. Hirugarren diskoko Dirua kantaren ordenagailurako pista bat ere ikusgai dago.

 

2-     Lehen, zuen zigilu propioa den “Skunk Diskak” ekin kaleratzen zenituzten diskoak. Kinki Metak-ekin, eta orain berriz,, Giltzak Gor disketxearekin. Zer dela eta aldaketa hau?

 

Guk ekoizpena gure zigiluarekin egiten dugu, baina gero, Frantzian lizentzia bat dugu hango zigilu batekin eta Espainian Gor-ekin aterako da. Kinki, gure azken diska, berdintsu egin genuen: ekoiztu gure zigiluarekin, lizentzia bat Metak disketxearekin eta Frantzian beste batekin.

 

3-     Zer esan nahi duzue izenburutzat jarri duzuen Giltzak-ekin?

 

Alde batetik, Giltzak izena duen abesti bat dago eta hor hizkuntza ezberdinetan errepikatzen da askotan: “nork dauzaka furgonetareno giltzak?”. Baina horrez gain, diska osoan zehar errepikatzen den beste ideia bat da aurrera jotzearena, ateak ireki egin behar direla.

 

4-     Izan al duzue sekula oztoporik Euskal Herrian, Iparraldekoak zaretelako?

 

Arazoak ez, baina nire ustez askotan aurreiritziak daude eta hori ez da batere ona. Adibide bat jartzearren, Irurtzunen jo genuen duela bi aste, Pikurock festibalean. Jotzen azkenak gu ginen eta baten batek, talde bat falta zela esan beharrean, “Iparraldekoak falta dira” esan zuen. Ez dugu ulertzen zergatik. Euskal festibal bat zen eta gu euskaldunak gara. Aspalditik daramagu muga hori ezabatu nahian eta badirudi ezin dugula. Gauzak bai Iparraldean eta bai Hegoaldean egiten saiatzen gara gure ustez ez baita batere ona bereizketa hori egitea.

 

5-     Prestatu duzue birarik azken disko hau aurkezteko?

 

Bai. Suitzan izan gara, Frantzia osoan baditugu kontzertuak eta hemen, Irurtzunen, jo genuen diska atera eta berehala. Abenduaren 1ean kontzertua izango dugu Iruñean. Belgikara ere joango gara. Ia beti mugimenduan gabiltza.

 

6-     Talde orok izaten du talderen bat mitifikaturik, euren estiloa eredutzat harturik. Zein izan dira Skunk-entzat talde horiek?

 

Talde asko dira oso mitikoak guretzat, baina asko garenez eta gustu ezberdinetakoak gainera, ag ian, norbaiti gehien The Clash gustatzen zaio, beste bati Slayer, eta horrela. Nik uste gustu ezberdinak ditugulako ateratzen dela hainbeste estiloren arteko nahasketa.

 

7-     Giltzak zuen seigarren lana da. Etorkizunera begira zer plan daukazue?

 

Datorren urtea arte, diskoa aurkezteko kontzertu asko joko ditugu. Horrez gain, datorren urtean, DVD bat atera nahi dugu eta irudiak jada baditugu, Toulouse eta Herri Urrats-en 3 kamerekin grabatua. Bestalde, musikari askorekin diska bat egiteko asmotan gabiltza. Ez da gure asmoa, guk gure diska bat sortu eta koroak egiteko jendea gonbidatzea; baizik eta, hasieratik abesti bakoitza norbaitekin lantzea. Jada egina dugu abesti bat italiako abeslari batekin eta baita Kuraia-ko Fernandorekin ere Iruneko AEK-k Durangoko Azokarako aterako duen bilduma baterako. Niko Etxart-ekin ere egin nahi dugu. Hau gutxi balitz, orkesta sinfoniko batekin kontzertu bat egin nahi dugu. Iparraldeko Euskal Kultura Erakundea eta Okzitaniakoarekin elkarlanean, telebista grabatzeko interesatua dagoen kontzertu bat edo bi egingo genituzke.

 

8-     Nola ikusten duzu Euskal Herriko musikaren egoera?

 

Denetarik dago, estilo ezberdinak, batzuk oso interesgarriak eta niretza beste batzuk ez hainbeste (barreak). Kontzertuena beste kontu bat da. Badaude Berri Txarrak, Kuraia, Gatibu eta Ken Zazpi bezala jendea mugitzen duten talde batzuk, baina oso talde gutxi dira. Batzutan oso kontzertu interesgarriak egiten dira eta ez da jende gehiegi joaten. Ag ian ohiturak aldatu egin dira, ez dakit. Guk adibidez, gero eta gehiago jotzen dugu kanpoan.

25 urteren ondoren, DVDa

Iban Toledo errealizadore eta Iker Barandiaran kazetari-produkzio lanetan, RIP taldetik bizirik dauden Jul eta Txerra kideekin elkarlanean egin dute ‘RIP. Punkaren 25 urteko historia bizia’. Guk Barandiaranekin aritu gara solasean.

 
Nola hasi zen dena? Hasiera batetik egin behar al zenuten DVDa?
2003an urrian Karlos Agirreurreta –Mahoma‑ hil zenean Iban Toledo eta nik erabaki genuen Goiena TBrako dokumental bat egitea RIPen omenez, konturatu ginelako taldekideen erdiak hilda zeudela, Portu 1997an hil baitzen. Hasiera batean, bizirik geratzen direnei elkarrizketak egiten hasi ginen ‑Jul eta Txerra‑ eta ondoren, garaiko beste musikari batzuk, euren lagunak... Hitz bitan, materiala biltzen hasi ginen, argazkiak, bideo-irudiak... Momentu batean konturatu ginen arte osatuagoa zen zerbait egin genezakeela. Taldekoei proposatu genien, gero Goienakoei tea  ados zeudenez hainbat diskoetxerekin harremanetan jarri ginen. Gaztelupeko Hotsak-ekin harremanetan jarri ginen eta hau izan da emaitza.
 
Bi urte igaro dituzue materiala biltzen. Zer nolako lana izan da materialaren bilketa, gogorra?
Bi urte esanda badirudi buru-belarri igaro ditugula, baina ez da hainbesterako izan. 2003an hasi ginen gogor, eta gero lan batzuk izan ditugulako aparkatua eduki genuen. Gero 2004an berriz hartu genuen sasoi batean eta 2005ean, uda hasieran, erabaki genuen oso gogor hartzea eta iraila arte jo ta su ibili gara. Bestetik, materiala biltzen gauza batzuk kasualitatez irten dira:  gauza asko RIPekoek zeukaten, elkarrizketatutako jendeak, guk gure telebistako artxiboan...
 
Nola hartu zuten RIP taldekoek proiektuaren berri?
Hasiera batean esan genienean, lotsatu antzera. Baina gero DVDa egingo geniela proposatzean, harrituta. Beraientzat RIP ez zen ezer garrantzitsua izan. “Harrera edukiko du?” zioten, baina gero, proiektua nola zihoan ikustean, geroz eta ilusionatuago, eta orain, produktua ikustean, hedabide eta jendearen aldetik izandako harrera ikusira, pozik daudela uste dut.
 
Nolatan atera duzue CDa?
Zalantza geneukan, guk lehentasuna bideo irudiei ematen baikenien, DVD baten punturik garrantzitsuena. Orduan, zenbait kasette grabazio azaldu ziren zuzenean jotzen zituzten kantu batzuekin. Kanturik gehienak RIPekoek eta Doble Zerokoak ziren, pertsona batek jasoak kontzertuetatik. Taldekoek zituzten gehienbat, baina garrantzi handirik ematen ez zietenez, hor zituzten, besterik gabe. RIPekoen laguna zen Mac-ek komentatu zigun hasierako abestiak jendeak ez dituela entzun, eta horiek ere historiaren parte izan direla. Balio erantsi bezala, batuta genituen abesti batzuk jartzea erabaki genuen. Ez denak, baina 14 bai; batzuk bertsioak dira, baina beno, RIP zer izan zen ikusteko.
 
Zaila izan al da elkarrizketatuak lortzea?
Egia esan, RIPi buruz zela esaten genuenean jendeak oso ondo hartu gaitu. Kuriosoa da adibidez, Pablo Cabeza hasierako momentutik prest azaldu zen, eta asko dakien arren, ez da erreportaia askotan azaltzen; Tijuanako Jimmy ere bai. DVDan agertzen ez den Manolo Gil bideo ekoizleak ere musutruk utzi digu materiala RIPi buruz zelako... Egia esan, jendeak estimua dio taldeari eta ez dugu arazorik izan. Hala ere, gertatu da pertsona bat ez dela agertu denbora falta edo alferkeriagatik, baina nahiago nuke ez izenik esan.
 
Elkarrizketatuko al zenuke agertzen ez den norbait?

Portu, RIPeko abestien sortzailea berau; Mahoma, zeharka agertzen bada ere; eta adibide bat ematearren, Nacho Cicatriz, hitz batzuk sartu ditugun arren,  berak ere edukiko zuen zer esana, oso tipo bitxia izan baitzen.

 
Dokumentalean elkarrizketatutako norbaitek aipatzen du DVD honek balioko duela RIP zuzenean ikusteko aukera izan ez zutenek ideia bat izan dezaten ikusteko taldea nolakoa zen. Zer uste duzu zuk?
Nire ustez bai gazteentzako eta bai garai hura bizi izan zutenentzako balio du DVDak, nostalgia moduan, berrafirmatzeko bizi izan zutena, gogoratzeko... 30 urtetik gorakoentzat diot. Baina hala ere, jakina da orain ere badela punk zale asko eta RIP hauentzako erreferente bat izan zela bagenekienez, taldea nolakoa izan zen eta 80ko hamarkada nolakoa izan zen erakusteko balio du. Orain dagoena nondik etorri den. DVDarekin islatu nahi dugu zelakoak ziren garai haiek. Adibidez bi kontzertu bakarrik izaten zirela asteburu batean, ‘Bat, bi, hiru...’-n ikusten zutela non ziren hauek, kontzertuetara gitarrekin bakarrik joaten zirela autostop-ean, eta horrelako gauza mordo bat. Pixka bat baloratzeko orain estetika bezala ikusten dutena jarrera bat izan zela: kontzertuak jotzea 1500 pezetaren truk eta abar.
 
Gehituko al zenioke jarri ez diozuen zerbait? Adibidez, liburuxka bat?
Behin baino gehiagotan pentsatu dugu liburuxka bat ez zatekeela batere gaizki egongo, baina beno, DVDa egiteak gastu handiak ditu eta azken finean, gastuak merkatzearren, pentsatu genuen liburuxkarik ez ateratzea. Gainera, DVDan badago informazio guztia, RIPen historia eta abar.
 
Laburbilduko al zenituzke DVDaren atal bakoitza oraindik erosi ez duen jendearentzat?
4 atal nagusitan dago DVDa: Lehenengo, ia ordubeteko dokumental batean laburbiltzen da RIPen historia guztia, sortu zenetik, Karlosen heriotzarekin utzi zuten arte. Hor barruan daude abeslari aldaketa, kontzertuak, Maximun Rock&Roll nazioarteko aldizkarian zelan izan ziren Espainiatik ateratako talde bakarra eta nola hauek ingelesez ez zekitelako ez zituztela gutunak erantzuten, hitzak, itzulera kasualak, eta errekonozimendua. Bigarren puntuan, kontzertuen grabazioak. Hirugarrenik, 75 argazki ere badaude. Eta amaitzeko, Estrak atalean, jaso genuen materiala baina beste ataletan lekurik ez zutena. Testimonio bezala ere balio dute. Adibidez, Manolo Gilek utzitako materiala: Anarquia en Euskadi Iruñean abesten hainbat talde, Mahoma tartean, Cicatriz, Kortatu eta abarrekin. Bestetik, Jimmyk Tijuana in Blue Enamorado de la Muerte abesten Karlos hil eta berehala eta Escroto hil baino lehenago, backstage-a, toma faltsuak...
 
Galdera pertsonalagoak. Zer izan da RIP?
Neretzat, arrasatearra izanik, talde erreferentziala. Lehen punk taldea. Baina hala ere, 20 urte inguruko jendea ikusiz, musika estilo hori gustatzen zaienek badakizkite RIPen abestien hitzak. Bestalde, eurek eduki zuten jarrera: ez zitzaien dirua ajola, ez famatu izatea, beraiek ongi pasatzea nahi zuten eta pentsatzen zituzten gauzak plazaratzeko erabiltzen zuten taldea.Talde eredugarri eta onestua. Euren jarrera nabarmenduko nuke.
 
Zein da gehien gustatzen zaizun abestia?
Ba kantu asko, baina bat hautatzearren, Revolución. Baina hau esaten dudan moduan, esan nezakeen beste bat. Nabarmendu nahi dut, hitz askok oraindik ere gaurkotasuna dutela zoritxarrez duela 20 urte idatziak izan arren, horrek baduela zeresana.
 

Lander Arbelaitz

Pagari Zugastiri elkarrizketa

Zergatik joan zinen San Franciscora eta ez beste nonbaitera?
Ingelesa ikasteko aitzakiarekin, argi neukan kanpoko herrialderen bat ezagutu nahi nuela. Agentzia batera jo nuen eta aukeren artean San Franciscokoa izan zen gehien gustatu zitzaidana eta horregatik joan nintzen hara. Sei astetarako joan nintzen lagun batekin eta familia batekin egon nintzen denbora guzti horretan.

Zer gustatu zitzaizun gehien?
Hiria orokorrean, parke erraldoiak, kale guztiak aldapan, tranbiak, Alcatraz... Jende ezberdin mordoa dabil han kalean. Zuriak, beltzak, japoniarrak, txinatarrak, homosexualak, heterosexualak… Han ezberdintasun kultural horretara guztiz ohiturik daude. Ez da hemen bezala, hemen denok ‘berdinak’ gara. Hemen ia denok zuriak gara eta gainontzekoak gutxiengoa dira. Han ilea berdez pinta dezakezu eta ez dizu inork arraro begiratuko. Hori hemen lortzea polita litzateke, baina oraingoz behintzat oso zaila izango da.

Zer gustatu zitzaizun gutxien?
Konpondu beharreko arazo handia dute eskaleekin. Ia kale-kantoi guztietan daude. San Franciscoko jendea AEBtako beste lekuetakoa baino irekiagoa denez eta parke ikaragarriak dituztenez, Reaganek meategiak itxi zituenean, AEB osoan kalean geratu zen jendea pixkanaka SFra joaten joan zen urte osoan duten klima epelagatik.

Egia al da hango jendea irekiagoa dela?
Bai, askoz ere irekiagoa. Kalean mapa batekin joatea nahikoa duzu norbait zuregana etorri eta ea galdua zauden galdetzeko. Horrelako mila adibide bizitu ditut sei astetan. Kanpora ateratzen zarenean konturatzen zara zergatik dioten atzerritarrek euskaldunok itxiak garela.

Ba al dute Euskal Herriaren berri han?
Ez denek, baina askok bai. Beste leku batzuetan ez bezala, ez dute euskaldun izatea terrorismoarekin lotzen. Askok badakite Euskal Herriaren egoera zein den eta galderak egiten dizkizute, eta interes handiarekin entzuten dizute.

Euskal Herria aipatuta, izan al zinen San Franciscoko Euskal Etxean?
Bai eta benetan hunkigarria izan zen eman zidaten tratua. Eraikin oso bat da eta igandero bertan biltzen dira 200 lagun inguru bazkaltzeko. Frontoi handi bat, jatetxea, musean jokatzeko lekua, hemendik bidalitako pilota partidak ikusteko telebista gela, mus gela… oso leku ederra daukate. Gainera, anaia bat bezala hartu ninduten eta bazkideentzako bazkarira gonbidatu ninduten. Hemengo jendeari hango euskaldunak existitzen direla gogoratzeko esan zidaten eta noizbait norbait hara joanez gero bisitan joateko dudarik gabe, horrekin kitatzen nuela haiekin nuen ‘zorra’. Askotan ez gara hango euskaldunez gogoratzen eta gehiago egin behar genuke. Autoetako matrikuletan “baztan” bezalako izenak dituzte idatzita ikustea oso polita izan zen.

Azaldu zure egun normal bat.
Goizeko 8etan jaikitzen nintzen, ‘muni’ trentxoa hartzen nuen klasera joateko. Klaseak goizeko 9etatik eguerdiko 13ak arte izaten ziren astelehenetik ostiralera. Gero klaseko lagunekin bazkaltzera joaten ginen eta arratsaldero zerbait bisitatzen genuen. Ostiral eta larunbat gauetan hango diskotekaren batera joaten ginen.

Gaugiroa zer moduzkoa San Franciscon?
Hemengoarekiko oso ezberdina. Diskoteketara joaten zen jende guztia, eta hango diskoteketan ‘reggaeton’ musika jartzean ikusi egin behar zenuen nola dantzatzen duen jendeak! Pelikuletan ikusten ditugun beltzak bezala, denek.

Egia al da Ameriketako neskak hemengoak baino irekiagoak direla?
Inongo dudarik gabe gainera. Han, gauean, neskak zuregana etortzen dira zu beraiengana joan zaitezkeen bezala. Hori hemen ez da gertatzen, edo mutila mugitzen da, edo ez dago ezer. Gainera, lotsagabeagoak direla ere esango nuke, zuri begiratzen harrapatzean, ez dute begirada kentzen.

Zer nota emango zenioke bidaiari? Zergatik?
9.5. Ikaragarrizko bidaia izan zelako, oso esperientzia polita.Ingelesa asko hobetu dut eta leku guztietako lagunak egin ditut. Hala ere, sei astetarako joan nintzenez, lagunak egin eta nola joaten ziren ikustea gogorra da eta bizitu beharra izan dut. Hala ere 9.5 nota ona da, e?

Deskribatu San Francisko zure hitzekin:
Hiri handia den arren, 700 mila pertsona bakarrik bizi dira. Golden Gate zubia da hango gauzarik ospetsuena kanpora begira, baita Alcatraz irla ere. Hiriaren erdigunean bakarrik daude etxe-orratzak, eta zentrotik ateratzean (kale bat: Market St.) dena maldaz josia dago, kale guztiak daude maldan. Uda iraila eta urrian da, eta gainontzeko hilabeteetan, itzaletan hotza egiten du eta eguzkitan bero. Hondartza erraldoia du, baina sartzen den haizeagatik ia inor ez da joaten hara. Goizero eta gauero laino oso itxia sartzen da. Erraldoia den parke bat dute: Golden Gate Park, hirian zaudela ahazten duzu bertan, baso erraldoi bat da eta bufaloak eta dena daude bertan.

Sharon Stoner

Noiz eta nolatan sortu zen taldea?
Aurretik ere, hirurok biltzen ginen bertsio batzuk jotzeko baina talde moduan 2001 garren urtean hasi ginen entsaiatzen.

Nolatan aukeratu zenuten izen hori?
Garai hartan oso gustukoa genuen Stoner rock musika eta hitz joko sinple bat eginez izen hau jartzea erabaki genuen.

Zein izan dira zuengan eragina izan duten taldeak?
Kyuss, Queens of the stone age, Foo Figthers, Faith no more, Dut , Nirvana, PJ Harvey, fugazzi...

Zenbat lehiaketatara aurkeztu zarete guztira?
6 edo 7.

Debagoienako Danbaka lehiaketa irabazi izanak ze ondorio izan ditu zuentzat? Ate asko ireki dizkizue?
Gu talde moduan ezagutarazteko oso baliagarria izan da eta honez gain, gure lehen diskoa ateratzeko aukera eman digute. Esperientzia paregabea dudarik gabe.

Saria disko bat grabatzea izan da, noizko Sharon Stoner-en diska dendetan?
Esan duzun bezala saria disko baten grabaketan datza, edizioa eta distribuzioa beste kontu bat izango dira. Printzipioz, martxoa eta apirila bitartean grabatuko dugu diskoa eta gero diskoetxeetan aurkeztuko dugu lan hori.

Zuek talde berri bat izanik, nola ikusten duzue euskal rock eta orokorrean euskal musikaren egoera?
Talde berri asko ari dira sortzen eta gogo handiz datozela nabari da. Bestalde, Euskal Herrian lehen jorratzen ez ziren musika mota desberdinak lantzen dituzte talde berriek eta hori oso aberasgarria dela uste dugu.

Zer egin behar du talde berri batek plano musikalera iristeko?
Hor, bi zirkuito daude oso garbi desberdintzen direnak; bat, diskoetxe batekin disko bat atera ondoren kontzertu handiak eta talde ezagunekin jotzearena da eta bestea, autoeditatutako disko batekin gaztetxe eta tabernetan zehar jotzea.

Zein talderekin joko zenukete zuen kontzertu ideala?
Queens of the stone age edo Hermano – rekin.

Zer plan dituzue etorkizunerako?
Gure lehen diskoa kaleratu eta honekin bira berri bat hasi Euskal Herrian zehar eta agian Europan zehar ere.

Galdetu ez dizudan zerbait komentatu nahi zenuke?
Eskerrak eman nahi dizkiegu orain arte lagundu digun jende guztiari, batez ere hasiera-hasieratik hor daudenei eta gure kontzertuetara etortzen diren guztiei.

Zer egin behar da zuekin kontaktuan jartzeko kontzerturen bat jotzeko?
Gure web orrialdean sartuz aurkitu daiteke gurekin kontaktatzeko behar den informazio guztia. www.sharonstoner.com

Matraka: # ?
Lander Arbelaitz

Aita-semeak aurrez aurre

Sortzailea eta sortua. Egilea eta pertsonaia. Patxi Gallego eta Xabinaitor. Komikietako azken euskal heroia eta bere egilea elkartu ditugu.

Xabinaitor-i elkarrizketa:

1-Zer moduz daramazu famatu izatearen kontu hori?
Ni ez nabil fama bila, arriskuan dauden poxpoliñen bila baizik, baina famak ni bilatzen banau ez zait geyegi inporta nire lana taxuz egitea eragozten ez didan bitartean, eta nire lana badakizue zein den (ta bestela liburua irakurri).

2- Zu bezalako super-heroi porno neskarik ezagutzen al duzu munduan?
Neretzat neska guztiak dira super-heroiak, mende luzeetan zehar gizonak aguantau behar izan dituztelako, besterik ez bada ere, ta ez da gutxi. Eta pornoarena ez det ulertzen zergatik galdetzen didazun… Aaa, salbatu eta gero alua zurrupatzen diedalako? Baina hori ez det nahita egiten, saihestu ezin dudan zerbait da.

3- Nolakoa da neska perfektua zuretzat?
Orain esan beharko nuke ez dala existitzen, denok garela inperfektuak eta guzti hori, baina ez! Existitzen da. Xudurluzia da —Asterix eta Cleopatra irakurri nuenetik dudan fijaziyu bat da, “hori da hori sudurra” zioen Panoramix druida jakintsuak, liluraturik, eta agureek asko dakite—, maiukizkoak ditu ezpainak (Ahokoak), esternoi gaineko zulotxoa eta lepauztaiak asko nabarmentzen zaizkio, hala nola saihets ttipiak ere, eta ferekatzerakoan piano baten teklak dirudite, ipurdi borobila haragiz eta graziyaz betea dauka, urtsua da, oso urtsua, hurbiltzerakoan elektrizitate sentsazio horiii (Itoiz-en kanta hartan bezala) erradiatzen du, malaletxe dexente dauka, baina irribarre egiten duenean mundua zabaltzen da nere aurrean, eta mugitzerakoan dantzan ari den marrazki bizidun baten grazia dauka. Eta, batez ere, pozik ala haserre, barrez ala eztabaidan, baina orduak eta orduak eman ditzaket berekin hizketan.

4- Poxpoliña euskaldunez gain, ba al daukazu salbatu eta gero denetik egingo zeniokeen sex symbol-ik?
Hori galdetzia ere! Ez! Ez daukat. Ez dago euskaraz mintzo diren ezpainen parekorik (Ahokoak zein besteak), eta usaina, mmm, ez dago euskal herriko poxpoliñen gaztain morkotsaren usaina bezalakoik.

5- Zein da zure sexu fantasiarik handiena?
Ta zuri esangoizut… Ez det oso ongi ulertzen nolatan erantzuten dien jendeak horrelako galdera intimo eta kuxkuxeroei. Dena den, esangoizut oso “gauzatzeko modukoak” direla neure fantasiak, eta horrexegatik, hain zuzen ere, batenbat preokupatzen hasi aurretik ez ditudala aipatu ere egingo.

6- Zer gertatuko litzateke zure uniformearen azpian dagoena zein den argituko balitz? Pistarik emango al diguzu nor zaren?
Ni Xabi Lizuniaga naiz, hori liburua irakurri duen edonork daki, eta historioan argituko balitz ere ez zukeen garrantzirik izango nere betebehar bakarra betetzen jarraituko bait nuke, poxpoliñak salbatzea.

7- Ertzaintza atzetik duzu. Seguruenik Espainiako epaile jakin batzuk ere zure pistaren atzetik ibiliko dira. Bizi osoa ihesean pasatzea pentsatzen duzu?
Zuk uste duzu neronek, fikziozko pertsonai honek, errealitate gordineko epaile ustel horiei beldurra diedala? Datozela nahi badute, datozela, eta nire gaztanbera emango diet dasta dezaten…

8- Zer diote zure gurasoek guzti honetaz?
Ez dakit, aspaldian ez det eta beraiekin hitz egin, batez ere nire aitarekin. Ez diot sekula barkatuko jarraitxuekin ligatzen ez utzi izana. Nire homeopatak gainditu beharreko trauma bat dela dio, eta sakonean maite dudala onartu behar dudala, baina ez dakit… Egiya esan bere koxkabiloetako “sustantziya”-gatik izan ez balitz orain ez nuke poxpoliñen lurrin zorabiagarria ezagutuko…

9- Zer esango zenieke sexista bat zarela diotenei?
Baietz, diskriminatzaile bat naizela, nik diskriminazio positiboa egiten det, neskatxak bakarrik salbatzen ditut. Mutilak hor konpon marianton.

10- Nola jakingo duzu hemendik aurrera zurekin dauden neskak interesagatik edo benetan maite zaituztelako dauden?
Nerekin dagoen neska bakarra historioaren une konkretu honetan (Liburu amaieran) Kariñe da, eta ez dago ez interesagatik ez eta maitasunagatik, nik behartuta baizik, gorrotatu ere egiten nauela esango nuke —kirtena hozkatu ez zidan ba! Hoi malaletxia!—, baina denborarekin bere bihotza neureganatzea lortu behar det, lortu egin behar det, berea bezalako poxpolin lurriñik ez bait dago eta bera bait da neure bizitza ilunari argia ematen dion eguzkia!

___________________________________________________________________________________________________
Patxi Gallegori elkarrizketa
Arte ederretako lizentziaduna. Irakalsea lanbidez eta komikizalea bokazioz. Xabinaitorren aita bigarren liburua prestatzen ari da dagoeneko.

1-Nola deskribatuko zenuke komiki-liburu hau?
Euskaraz eginiko helduentzako nobela grafiko bat da, asmo zirikatzailearekin sortua, batetik hemengo gizartearen zenbait topiko astintzeko eta, batez ere, geure buruaz parre pixkat egiteko.

2-Politika, gizartea, jende ezagunarekin parodiak, kultura, sexua, folklorea… Denetik sartu duzu.
Eta itxoin pixkat, bigarrenean gauza gehiago sartuko ditut eta… Dena den, egia da nik ere hasiera batean pentsatu izan nuela kaka nahaste handiegia ez ote zen izango, baina, ez dakit, neri “kostunbismoa” eta errealismo soziala asko gustatzen zaizkit, badakit, bai, liburua parodia bat dela, fantasia asko duela, super-heroiarena, etab., baina hori aitzakia bat baino ez da errealitateaz hitz egiteko, eta hain da aberatsa errealitatea, hain konplexua “euskal kostunbrismoa” hain aberatsa, zertarako murriztu konplexutasun hori?

3-Nori dago zuzendua?
Ba, lehenik eta behin, neure buruari (Ze egoista naizen…), arrazoi bategatik: nik ezin izan dudalako euskaraz horrelako lanik irakurri (itzulia ez dena, esan nahi dut), beti gaztelerara edo eta atzerritarrek egindako lanetara jo behar izan dut, beraz, komikizale eta euskaldun izanik hor hutsune bat bazegoela ikusten zuten guztiei ere zuzendua dago, jakina. Adinari dagokionez, esan nuen helduentzako zela, 25-40 urte bitarte horretaz ari nintzen, batez ere, baina jakin badakit 50 urtetik gorako jendeak ere irakurri izan duela eta parre gustora egin dutela, nahiz eta baten batek esan didan bere generazioarentzat obszeno xamarra dela. Jakina, gazteagoek ere irakur dezakete problemarik gabe, baina iruditzen zait gauza asko ongi ulertu ahal izateko gurasoei edo anai-arreba zaharragoei galdetu beharko dietela. Amaitzeko, herri honen inguruan dauden topiko, tabu, dogma, etab.-ekin aspertuta bizi gean guztiei zuzendua zegoela, hasiera batean behintzat, ze nik uste nuen gutxi ginela eta gutxik onartuko zutela halako begirada ironikoa geureari, baina nonbait, liburuak izan duen harrera ikusita, asko gara oso aspertuta gaudenak. Akordatzen naiz lehengoan ez dakit ze idazleri irakurri niola orokorrean idazleek irakurleak gutxiesteko joera dutela, berez direna baino ergelagoak direla uste dutela. Ba niri ere antzeko zerbait gertatu zait, akaso. Beraz, Euskal Herri guztiari dago zuzendua! Bide batez baliatu nahiko nuke une hau ETB-ren arduradunei mezu bat helarazteko: ez gaitzazue gutzietsi, euskaldun “jatorrak” ez gara hain ergelak.

4-Nolatan erabaki zenuen formatu hau erabiltzea?
Ez nuen erabaki, sortze prozesuak eraman ninduen horretara. Nik, berez, dena komikia izatea nahi nuen, hori bai, luze xamarra izatea nahi nuen, ahal izan ezkero mesanotxean gutxienez bizpairu gauez edukitzeko modukoa. Baina kontua da aspalditik buruan pilatuta neuzkan ideia guztiei irteera komiki formatuan ematen hasi nintzenean alde batetik ikusten nuela sekula santan ez nuela amaituko, eta bestetik, ez nuen argi ikusten komiki formatua bera egokiena ote zen, pasarte asko mahai batean eserita dauden bi pertsonen arteko elkarrizketak direlako(Xabi eta bere homeopata), eta beste asko, aldiz, beste pertsona baten gogoetak (Kariñe). Orduan, neure buruari galdetu nion ea zerk galarazten ninduen generoak nahastea? Azken finean, kontua istorioa ondo kontatzea zen, eta, tira, nik ez daukat neure burua idazletzat —baten batek honezkero “titulu” horrekin izendatu banau ere—, baina ausartu nintzen, gainera banekien nire gabezia “literarioak” marrazkitxoekin eta ilustrazioekin estali nitzakeela, eta azkenean hor dago emaitza, hibrido bat.

5-Barre egiteko da, baina sakonean errealitatearen zati batzuk oso ongi islaturik dagoela esan daiteke. Nabari da gaztea zarela eta gazte kontuak oraindik buruan dituzula (peneuvero-hatxebero liskarrak, asanbladak ikastolan...)Nik kontrakoa esango nuke, liburua irakurrita nabari dela beste garai batetakoa naizela, “gazte izpiritua” mantentzen saiatzen naiz baina liburuan kontatzen ditudan gauza asko “jurasiko” garaikoak dira, horregatik diot helduentzako dela gaztetxoentzako baino, liburuko egoera asko gazteenek ez dituztelako identifikatuko. Dena den, eskerrik asko “gazte” deitzeagatik, nik ere maite zaitut kazetari fiña, jatorra ta lerdena. Bestalde, zuk esan bezala, barrea, humorea, satira bezala ulertua eta ironiarekin nahastua, sakonean tranpa bat da gauza serioez hitz egiteko, eta baita ere defentsa bat, babes bat munduaren ankerkeriaren aurrean (Jesus, ze sakona!), gogoratu Woody Allen-ek behin esandakoa: komedia tragedia gehi denbora da.

6-Jazteko modu finko bat eduki beharra euskalduna izateko, musikan errebeindikatiboa izan behar arrakasta izateko…Euskal gizarteko hainbat topiko eta obsesio hankaz gora jartzen dituzu zure ironiarekin…Nik ez dut ezer hankaz gora jarri nahi izan. Liburua, besteak beste, herri txiki honetan ikusten ditudan zenbait joerek sortzen didaten amorrua eta osti txarra kanporatzeko baliatu dut, hori baino ez; diotenez, sormenak, literaturak, edo dena delakoak barne mamu eta deabruak uxatzeko ere balio omen du. Baina ni “igorlea” naiz kasu honetan, eta guzti hori hankaz gora jartzea “hartzailea”-ren eskuetan dago. Eta, gainera, ni ez naiz nor jendeari nolakoa izan behar duen esateko, soilik nik nola ikusten dudan azaltzen saiatu naiz, eta bide batez geure buruaz barre pixka bat egiten.

7-Zer dela eta euskalkien erabilera hori?
Zer dela eta ez? Euskarak baditu bere mugak eta gabeziak, baina bere aberastasuna ere badu, zergatik murriztu hortaz aberastasun hori? Ni, beste asko bezala —Asisko Urmeneta, Olariaga, Kike Amonarriz, Egaña, eta beste euskalzale asko, espero det— euskararen “erabilerak” arduratzen nau, kaleko hizkuntzak; bestea, “batua”, nahikoa landu da baina kalean bada lana oraindik. Eta ba al dago egungo euskalkiak baino euskara kaletarragorik eta naturalagorik? Gainera uste dut komikia, besteak beste, kaleko hizkuntza hori sustatzeko tresna egokia izan daitekeela. Liburuari dagokionez, niretzat errealismoa eta sinesgarritasuna, oso garrantzitsua da, eta Behe Nafarroako edo Muxikako poxpoliña bat euskara batuan hitz egiten ikusteak ez dauka inongo sinesgarritasunik (Ene uste apalean).

8-Euskaldunen sexu-gabezia hemen ere agertu zaigu… topikoa ala errealitatea?
Topikoa, batez ere, eta bada garaia alde batera uzteko topiko aspergarri hori, azkenean topikoak sinistu egiten ditugu-eta. Egia da, zenbait mutilentzako bereziki, “errealitate” gordin ere badela, baina hori geure errua da, zerbait gaizki egiten dugun seinale, eta bada espabilatzeko ordua. Gainera, bizitzan ezagutu izan ditudan neskak lizun xamarrak ere badirela esatera ausartuko nintzateke, baina ez hitzez, mutilen moduan, ekintzetan baizik. Praktikoagoak dira, gu baino intelijenteagoak, dudarik gabe; ea genero berdintasuna inoiz iristen bada ez diren gu bezain babuak bihurtzen.

9-Egilearen isla al da pertsonaia?
Ez, pertsonaia ez, baina liburua neurri batean bai, egilea eta bere zirkunstantziena. Nahiko gardena izan naizela uste dut eta pertsonaia guztietan dago nire “zerbait”, edo nire ezagunena, ia dena nahiko erreala da, pasadizo gehienak niri pasatakoak ez badira lagunen bati gertatutakoak edo entzundakoak dira.

10-Komikiak batez ere mutilei gustatzen zaizkielako topikoa gainditu nahi zenukeela esan zenuen elkarrizketa batean. Hortik al dator Kariñeren presentzia?
Egia esan, ez. Nik aldarrikapen txiki hori egin nuen, baina Kariñe-rena ez zen behartutako zerbait izan, emakumezko protagonista beharrezkoa zen, hasieratik pentsatua bainuen Xabinaitorrek poxpoliña bat bahituko zuela eta poxpoliña horrekin harreman “sakonagoa” izango zuela. Eta oso txukuna geratuko zait, eta oso ongi geratuko naiz munduaren aurrean hau esaterakoan, baina esan behar dut emakumeak objektu sexual bat baino gehiago direla, beraz, derrigorrezkoa zen poxpoliña horren deskribapen psikologikoan sakontzea. Ez dakit ongi egin dudan dena den, ni mutila bainaiz, baina badekot alderdi femeninua bebai, ez pentsa, eta gainera ongi “dokumentau” naz.

11-Euskal komikigintzan inflexio puntua izan daitekeela ahoz-aho dabilen kontu bat da. Zer iruditzen zaizu?
Ez dakit, nik ez diot neure buruari holakorik planteatu, poztuko nintzateke, jakina, baina ez ditut horrelako lan asko espero, arrazoi bategatik: horrelako zerbait egitea kriston lana da eta ez da soldata batekin ordaintzen, eta hori, azken finean sakrifizioa da, demontre! Behar bati erantzuten dion sakrifizioa, baina sakrifizioa azken finean, eta nik ez dakit zein diren jendearen beharrak baina azkenaldian badirudi erosotasuna eta dirua direla, eta sakrifizioaz eta lanaz hitz egiten hastea, ez dakit ba… Kontua ez da herri honetan ez dagoela horrelako gauzak egiteko prest dagoen jendea, egon badago, baina daudenak diseinuan, maketazioan, umeentzako ilustraziogintzan edo auskalo zertan dabiltzan, eta normala da, jendeak jan egin behar du, eta horrelako liburu bat gauzatzea luxu bat da atzean mezenas bat ez badaukazu. Aspaldi irakurri nuen Olariagak, Jokin Mitxelena eta beste ez dakit ze marrazkilarik helduentzako komiki sail bat kaleratu nahi zutela, baina ez dut berri gehiagorik izan, hor jarraitzen dute majo lanean, baina beste kontu batzuetan. Dena den, horrelako lan bat egiteko asmotan dabilenari zerbait esan nahiko nioke, sakrifizioa eta lana aipatu ditut, baina sakrifizio hori egin izan ez banu ziurrenik orain ultzera bat izango nuke, eta iruditzen zait gainera nire bizitzako urterik zoriontsuena izan dela liburuan buru-belarri sartuta egon naizen hau… “gizona neure bakardadean”.

12- “Pololoak 2. Poxpoliñaren bahiketa” prestatzen ari zara. Noizko izango dugu? Aurrera al dezakezu zerbait? Bilduma bat egiteko asmoak dituzu?
Urtea amaitu baino lehen nahiko nuke bukatu, baina ez dakit gai izango naizen; iaz liburuarekin bakarrik aritu nintzen buru-belarri, paroa kobratzen nuen bitartean, baina aurten, horrekin batera, “bestelako” lanean ari naiz eguneroko ogia irabazteko eta mantsoago doa. Hasiera batean bigarren honekin jarri nahi nion amaiera historioari baina geroz eta indar gehiago hartuz doa trilogiaren ideia, oso liburu mardula atera behar zait eta bestela. Dena komikia izango da, aurrekoa ez bezala, eta lehenengo liburuko pertsonaia guztiez gain osagai berriak izango ditu, sexu pasarte esplizituagoak, pikoletoak, road-movie pixkat, spaghetti-western ukitu bat, musikala eta opera-rock moduko pasarteak, mitologia… Buooo, jendeak pentsatuko du: tipo hau flipauta do!

13-Galdetu ez dizudan zerbait esan nahi zenuke?
Ba horretarako aukera ematen didazunez eskerrak eman nahiko nizkioke liburua erosi ta irakurri duten guztiei, kriston ahalegina egin baitut, eta konpentsaziorik handiena jendearen harrera ona baita. Eta hori, zuek segi liburua erosten eta irakurtzen, eta ez kezkatu, ni behintzat ez naizela zuen kontura aberastuko bikoitza salduta ere, zaudete ziur.

Matraka: #23; 2005eko martxoaren 23tik 30era . Erantzunak laburtu gabe daude.
Lander Arbelaitz

Selekzioen auzia jokoz kanpo

ESAIT Selekzio propioa, noizko?

Euskadi-Honduras. Nafarroa-Maroko. Bi partida herri bakarrarentzat. Urteroko polemikaz aritu gara hizketan Iker Sarriegi ESAITeko kidearekin

Gabonetako partida gaur jokatuko du Euskadiko Selekzioak Hondurasen aurka. Baina berak bakarrik ez: Nafarroako Selekzioak ere jokatuko du, Marokoren aurka. Iaz polemika piztu zen. Egoera aldrebes honen gainean ESAIT Euskal Selekzioaren Aldeko Iritzi Taldeko kide den Iker Sarriegirekin aritu gara solasean. Eurak ez dira joango.

1.- Duela bi urteko leloan konpromezua eskatzen zenuten. Aldaketarik nabaritu duzue politikari, jokalari e.a artean? Nori eskatuko zeniokete konpromezu handiagoa?ESAITeko kideen artean egin dugun hausnarketaren arabera, ikusten dugu alde batetik Euskadiko Federazioak ez duela inolako arazorik pankarta ateratzeko eta gauza guztiei baietz esaten dien arren, aldarrikapen hauek eraikitzeko behar diren urratsak ez dituztela ematen. Azken finean, hitzak asko, baina pausurik ez. Guk konpromezua eskatzen diegu kirolean parte hartzen duen agente orori, baina batik bat federazioei, hauek baitira selekzioak antolatzen dituzten erakundeak.

2.- Iazkoa berriz, “Bat eta ofiziala” izan zen, eta argi dago leloak lelo jarraitzen duela. Gainera nafarroako selekzioaren sorrerarekin gauzak aldrebestu egin dira, izan ere, Athletic-eko nafarrek Euskadirekin jokatu zuten eta Osasunakoek aldiz Nafarroarekin. Zer deritzozu honi?
ESAITekoak oso kritikoak izan gara gabonetako partidarekin, nahiz eta beti honekin bat egin dugun. Kritikoak izan gara ikusten dugulako ez dugula aurrera egiten, baizik eta atzera, izan ere urte andana daramatzagu partidu hau ospatzen eta gainera gauzek okerrera egin dute. Orain, Euskal Herrian bi selekzio dauzkagu bat beharrean. Iaz, Nafarroako selekzioaren auzia sortu zenean, pastela banatzea izan zen egin zuten gauza bakarra, hau da, Athletic-eko nafarrek Euskadiko selekzioarekin jokatuko zutela hitzartu eta Osasunakoek berriz, Nafarroarekin. Arazoak sortzen diren bakoitzean Euskadiko Federazioak atzera egiten du. Irizpide Nazionala mantendu izan du komeni izan zaiolako eta horregatik deialdian sartu zituen Lizarazu edota Puñal, azken hau Osasuna 2. mailan zegoenean. Jada ez du inork ulertzen kontu hau: nafar batzuek batekin, besteak aldiz bestearekin.

3.- Ofizialtasuna lortzeko aukerarik ikusten al duzu epe laburrean?
Benetan borondatea badago eta federazioak ekimen bidez indarra eginez gero, gutxienez Kataluniako Irristatze Selekzioa iritsi den muga horretara iristeko aukerak egon badaude, batik bat gureak diren kiroletan.

4.- Kataluniakoa aipatu duzunez, zer iruditzen zaizu Irristatze Selekzioaren auzia? Ez al genuke haiek jarraitu duten bidea jorratu behar ofizialtasuna lortzeko?
Pilotan adibidez, egin zen saiakera bat, baina ez genuen lortu Federazio Nazionalak onartzeko behar adina bozka eta hori dela eta eman zioten ezetza Euskal Federazioari. Gure helburua Federazio Nazionalak sortzea litzateke, gerora Nazioarteko Federazioan barneratzeko, izan ere Euskadiko Federazioarekin EAEko jendeak bakarrik joka baitezake.

5.- Orain arte Euskadi-Katalunia partidua jokatzeko izan dira hainbat saiakera. Nola ikusten duzue partida hau?
Interesgarria litzateke beti ere pausuak emateko baldin bada, eta ez folklore kutsua duen zerbait antzua bezala. Sinbolismoz beteriko partidua izango litzateke eta konnotazio ugarikoa.

6.- Duela sei urte Anoetan ospatu zen partidua. Orduko hartan ez bazen erdia ere bete, zer dela eta jokatu behar da partidua Donostian jakinik San Mamesen jendearen parte hartzea bermatua dagoela?
Hiru instituziok eskatu diete federazioari partida Anoetara eramateko. Donostiako, Udaletxeak, Gipuzkoako Diputazioak eta Realak. Hauen bultzada dela medio jokatuko da aurtengo norgehiagoka Anoetan. Nahiz eta aurreko hartan eserleku asko hutsik geratu, oraingoan beteko delako ustea daukat.

7.- Zer deritzozu Frantzia eta Espainiar selekzioei uko egiteari?
Benetan interesgarria izango litzateke, izan ere behartzen gaituzte jende horri alternatiba bat bilatzen. Argi dago kirol bakoitzeko hainbat jokalarik uko egingo balute, honek bultzada handia emango lukeela. Dena den, hau eginez gero ziur jende horri egurra emango lieketela alde guztietatik

8.- Azkenik, etorkizunari begira zer plan dituzue?
Urte asko daramazkigu aldarrikapen maila batean eta gustatuko litzaiguke beste fase batetara igarotzea: eraikuntza maila batetara.

Matraka: #11; 2004ko abenduaren 29tik 2005eko urtarrilaren 5era
Lander Arbelaitz eta Ander Altuna

Sofan deseroso

LOR
Durangoko Kafe antzokian emandako kontzertuarekin amaitu dute ia urte eta erdiko bira. Ondo merezitako atsedena hartuko dute orain. Arurretik gurekin hitz egin dute

Hamalau urte zituztela bildu ziren aurreneko aldiz eta abentura moduan hasitakoa benetako proiektu bihurtu da: Lor taldeak diskoa kaleratu du jada eta makina bat kontzertu eman dute Euskal Herri osoan. Taldeko partaide Kimetzekin aritu gara euren iraganaz, orainaz eta geroaz hizketan.

1-Birako azken kontzertua Durangoko Kafe Antzokian eman zenuten abenduaren 5ean. Baina nola joan da bira?
Bira 2003ko ekainean CDa atera genuenean hasi genuen. Hasieran, gaztetxeetan, CD-ak nolako harrera zuen ikusteko, eta nork esango zigun orduan urte eta erdi emango genuela kontzertuak eskainiz.Euskal Herri osoan jotzeko parada izan dugu, baina batik bat Bizkaian jo dugu. Hala ere, kontzerturik jendetsuena Itxasondoko Gazte Topagunekoa izan zen. Esan beharra dago momentu onak eta ez hain onak igaro ditugula. Jende asko ezagutzeaz gain, esperientzia berri ugari bizi izan ditugu.

2-Zer nolako musika jorratzen duzue?
Rock metala pop ukitu melodiko batekin. Baina hau talde ugari ezberdin askok esan dezakete. Nik uste, bakoitzak bere estilo propioa duela. Hasieran, heavyagoak ginen, baina sei urte daramatzagunez elkarrekin jotzen, taldeak eboluzionatu egin duela esan dezakegu.

3-Berrizgo gaztetxeko Maketa saria irabazi izanak ateak ireki dizkizuela esan al daiteke?
Bai, hala da. 2002an irabazi genuen eta maketa bat grabatzeko aukera izan zen saria. Lorentzo Records-era joan ginen eta bost abesti grabatu genituen bertan. Ondoren, diskoetxe ezberdinetara bidali genuen eta Gor-en erantzuna jaso genuen. Maketa berziklatu genuela esan daiteke eta abesti berri batzuekin diskoa osatu.

4-Baliagarriak al dira Maketa leihaketak talde berriak atera daitezen?
Bai, nik hala uste dut behintzat. Horrelako ezer ez balego, talde berriak ateratzea oso zaila litzateke, talde batek ezin baitezake bere kabuz disko bat grabatu, zabaldu, etab. Gu hirutara aurkeztu gara.

5.-Sofa Erosoak kantuaren bideoklipa egin duzue eta laster izango dugu ikusgai. Nola moldatu zarete hau grabatzeko?
Meritorik handiena Ramirorena izan da. Berak egin baitzuen nahasketa guztia. Donostiako Bulean hartu genituen irudiak eta zuzeneko beste batzuekin eginiko nahasketaren emaitza da. Zuzeneko irudiak lagunek grabatu zizkiguten kontzertuetan. Elorrioko gaztetxearen irudiak ere badaude. “Sofa erosoak” kantaren lema, ezin dugula lo hartu da, izan ere jendearen mugimendu eza salatzen du.. Elorrioko gaztetxearen 15.urteurrena zela eta atera genuen abestia.

6.-Bira amaitu duzuen honetan, ze plan duzue etorkizunera begira? Ondo etorriko zaigu atseden txiki bat, aspaldiko partez lokalean sartu eta entseguak egiteko. Ea kantu berriak sortzen ditugun eta beste disko bat ateratzeko gai garen. Momentuz patxadaz hartuko dugu, baina ideia berriak ahaztu gabe.

www.lortukodugu.com

Matraka: #11; 2004ko abenduaren 29tik 2005eko urtarrilaren 5era
Lander Arbelaitz eta Ander Altuna

“ENAK oraindik badu balioa, ez duela balio zabaldu duten arren”

Urtzi Ihitza Sainz bere Bilboko ENA Elkartean aurkitu genuen lagun batekin solasean Maiatzaren 9ko arratsalde triste hartan. Euskal Nortasun Agiria sortu zuen eta zer nolako ibilbidea izan duen eta daraman jakin nahi izan dugu. Harrera beroa egin zigun eta elkar aurkeztu ondoren, mahaiaren alde banatan eseri eta elkarrizketa hasi genuen.

Nolatan bururatu zitzaizun proiektu honetan sartzea?
Hasieran egin nuen kartoizko eredu bat, Euskal Nortasun Agiria izena mantentzen zuena eta 2000 ale banatu nituenean, 2 lagun euskaltzalek proposatu zidaten eredu hobeagotu, eta modernoago bat egitea, elkarte oso bat eratuz. Nik esan nuen zer edo zer sendoa izan behar zuela, zeren aurretik bazeuden 300 ale saldu barik eta horiek 60 000 pezeta ziren. Planteatu zen elkarte ireki bat egitea, euskaltzalea eta nik baietza eman nuen eta hor hasi ginen. 97ko urrian hasi ginen kontaktuan eta 97ko azaroaren 18an egin genuen 4-5 pertsonak lehen batzar formal eta ofiziala.

Aurreproiektua zuk egindakoa zen?
Dokumentuaren asmoa nirea da, baita elkarte bat eta milaka eta milaka zabaltzearen asmoa ere, hala ere, gauza praktikoa egitearen asmoa ez da nirea. 90. urtetan esaten nuen, lan hau HB bezalako batek egin zezakeela eta udal bakoitzean nolabaiteko bulego bat jarri eta hor ere egin. Baina ez zuten nahi, eta KAS-ek beste gauza ezberdin bat atera zuen kanpaina moduan. Urteak aurrera joanda, 95eko maiatzean atera nuen kartoizko eredu hori, ENA izenarekin, eta 2 urte eta erdi beranduago elkartea eratu genuen.

Ba al du beste aurrekaririk?
Esan dudan moduan, kartoiz egindako hori. Beste bat ere bai, 85ean eskuz egindako 2 edo 3 eredu. Hasieran ez ziren ezta plastifikatzen ere eta zeuden eginak zeloz. Honen jarraipen bezala, datorren urtean kartoizkoa eta plastifikatua. EAk gerra garaian atera zuen beste bat, Eusko Izat Agiria. Nik hau gero jakin izan nuen eta hor harreman bat izan zen, Euskal Nortasun Agiria-rekin.

Hori zuk bakarrik zeneukan?
Nik eta beste batek, hau dena 86. urtean, hirugarren bat egiteko asmoa ere bagenuen, baina tartean KASek Herritartasun Agiria atera zuen. Nik kartoizkoa lan egiten nuen aldizkari batean atera nuen, hau da, Urtziadarra euskara hutsezko aldizkarian. 95. urtean jada, nik inprentan ondo egindako kartoizko bat atera nuen eta bi mila inguru banatu.

Nola hasi zen hau?
Elkartea eratu genuen eta 1.en aurkezpen publikoa egin genuen lanean hasi eta urte eta hiru hilabetetara. Ordurako eginak genituen 300 dokumentu eta aurkezpenera 9 komunikabide ezberdin etorri ziren. Bitxikeri bezala esan behar, TeleBilbaok horren berri eman zuela, dokumentua erakutsi zuten, baina modu barregarri batean “un carné vasco” esanez. Hurrengo urtean, 1 999an, 3 000 egin genituen; eta hurrengoan, 2000an, 8 000; eta hurrengo urtean, 2001ean, 17 000 Garzoni esker (barreak); 2002an, ezker abertzaleko Udalbiltzak sortu zuen Nazio Aitorpenerako dokumentua eta 2000 inguru eta 2003an, ez gara ezta 2000ra ere heldu.

Horren azkar zabaltzeko laguntzarik edo izan duzue?
99an edo hasi ginen publikoki esaten, udalei eskatzen geniela dokumentuari ofizialtasuna deklaratzeko eta herritarrak dokumentua egitera bultzatzeko. Tartean izan zen Udalbiltzaren sorrera, eta han ere izan ginen kalean. Jarri ginen harremanetan eta esan beharra dago, kalean egonak garela 200 herritan. Guk argi genuen hasiera-hasieratik herritarren eta instituzioen partaidetza beharrezkoa zela honetarako.

Nola deskribatuko zenuke zuen lana? Zein helburu dituzue?
Ekimen herritarra eta euskaltzale bezala deskribatzen dut gure lana. Elkarte bezala bi helburu ditugu: lehenengo, euskal nortasunaren kontzientzia sakondu; hor sartzen den euskalduntasuna, abertzaletasuna, lurraldetasuna…kontzeptu horiek denak landu eta nortasunari inplikatuz. Hala ere, gu ez gara elkarte abertzale bat, euskaltzalea baizik, eta ekimen euskaltzalea bultzatzen dugu. Gero, argi dago gehienak abertzaleak direla, eta bereizi egin behar dira abertzale eta euskaltzale, Euskal Herrian milaka abertzale baitira erdaldun hutsak. Gure helburuak, euskaraz identifikatzearen beharretik datoz. Bigarren helburua, ENA agiria ahalik eta gehien egin, erabili, erabilarazi eta ofizialtasuna lortzea da.

Esan duzunean zuen helburuetako bat dela ENA erabili eta ofizialtasuna lortzea, horretarako ze bide proposatzen dituzu? Desobedientzia adibidez?
2000 urtean, ofizialtasuna eskatuz, eta eskaera orriak banatzeko eskatuz 680 eskutitz bidali genituen beste horrenbeste udaletara. Orain Udalbiltzakoak egiten ari direna, guk lehendik egina genuen. Beno, 680 eskutitz bidali genituen, eta horrek esan nahi du ikaragarrizko lana. Bermeoko udala izan zen 1.en udala ofizialtasuna ematen, eta garai hartan, Euskal Herritarrok ere alde zegoen. Bigarrena Lekeitio izan zen, gero Alonsotegi, Turtzioz, Aduna, Amoroto, Astigarraga, Sopuerta, Mendexa, Etxalar, Dima, Ea, Ubide Berriz eta Arruazu, hurrenez hurren. Beste 20 udalek, ez dute pleno bat egin baina esan digute praktikan onartzen dutela. Orduan, bidea hasita dagoenez, horrela jarraituko dugu. Tartean etorri zen Udalbiltzaren apurtzea, su-etenaren amaiera… Nire ustez, desobedientzia bideetako bat izan daiteke. Egia esan tratatu genuen, baina soluzioa ez da gutxi batzuk egitea. Konpromisoa beharrezkoa da. Ni pertsonalki desobedientzia zibilaren alde nago, baina ez 3 bakarrik bagara. Nik esan izan dut Batzar Nagusi batean DNIa erretzearena, baina ez zen onartu. 200 pertsona lortuko balira, ondo, baina ez bi.

Zer eragin izan zuen ezker abertzalearen Udalbiltzak zuen lanean?
2001 urtean 17 000 dokumentu egitetik, hurrengo urtean 2000 egitera pasa ginela. Izugarrizko eragin negatiboa gainera. Ez bakarrik ENArentzat, baizik eta milaka eta milaka herritarrentzat ere. Lehengoan irakurri nuen 41 000 dokumentu eginak dituztela, baina ez dagokigu guri haietaz hitz egitea. Gu Udalbiltza sortu zen egun berean, 666 hautetsi batu zirenean orain 5 urte, Iruñako Carlos III zineman ere egon ginen. Udalbiltzak “nortasun nazionala” izeneko batzorde bat zegoela jakin eta hurrengo astean hasi ginen beraiekin harremanetan egoteko gogoz faxak, oharrak, eskutitzak, mezuak…bidaliz, baina urte eta erdi pasa zen beraiekin batzartu arte.

Holako oinarrizko gauza batean ere ez batasunik egotea gizartearen isla dela uste al duzu?
Neurri handi batean bai, baina ez neurri geometriko batean. Batzuk uste zuten gu EAkoak ginela, beste batzuk uste zuten gu EAJkoak ginela, aldi berean, EAJkoek uste zuten gu ezker abertzalekoak ginela. Printzipio honekin eskema guztiak apurtzen dira. Guk dokumentua egiten diogu euskal herritarra den orori.. Orain partidu gehienak bustitzen dira herritartasunaren gai horrekin. EAJ, EA, Aralar, Zutik, Batasuna, baita Ezker Batua bera ere. Horren harira etorri ziren “ENA Egunak”.

Zer da ENA Eguna, eta zenbat ospatu dira?
Festa bat da eta urte bakoitzean gai bat aztertzen da. Denera 4 ospatu dira eta beti ENA ofiziala den udalerritan ospatzen dugu. Lehenengoa Bermeon ospatu zen eta 1000 pertsona bildu ziren. “Euskal herritartasuna” landu genuen partidu politikoak ez zirelako mugitzen gai honekin. Bigarrena, Etxalarren eta 300-400 pertsona bildu ziren. “Herritartasun bikoitza” tratatu genuen. Euskal Herrian bizi diren galegoak, euskaldunak dira eta galegoak aldi berean. Hirugarren eguna Alonsotegin izan zen. Bertan, %6a da euskalduna eta 40 pertsona etorri ziren. Ez genuen diru iturririk, eta “paperik gabekoak eta herritartasuna” gaia landu genuen. Saharaui bat, Kolonbiako beste bat eta beraiekin lan egin zuen abokatu bat izan genituen. Eta laugarrena eta azkena, Arruazun, Herritartasuna eta Europa. Nafarroako Sakanan, herri txikia da. Gainera, herri bakarra da ENA eta EHNA ofizialdu dituena. 55 bat pertsona bildu ginen.

Izan al duzu jazarpenik edo kriminalizaziorik Espainiar Estatuaren aldetik?
Jazarpen batzuk Estatuarenak baino okerragoak dira, baina beno, utz dezagun. 2000ko urriaren 5ean etorri ziren Garzonen 4 “lagun”, AEKren aurka egin zuten egun berean. Nik euskaraz hitz egiten nien eta haiek: “o me hablas en Castellano o te vienes con nosotros a Madrid”, baina ez nengoen beraiekin Madrilera bidaiatzeko prest, eta ez nuen heroiarena egin nahi. Esertzeko esan nien, baina presaka zirela esan zidaten. 2 orduz dena miatzen ibili ziren, ez zuten ezer aurkitu. Aurretik gu zelatatzen ibili ziren, eta bazihoaztenean, gazteleraz zegon paper bat sinatzeko eman zidaten eta euskaraz zegoen bat eskatzen nuela idatzi zutenean sinatu nuen. “Sabemos como te llamas, pero firma” esan zidan batek amaieran. Handik bi egunetara, semearekin oinez nindoala, ondoko kalean auto batean aurreko eguneko 2 poliziak ikusi nituen kaleko arropak jantzita oraindik zelatan. Bestalde, ENArako lanagatik, Asegurantza Sozialetik alta eman genuen lagun pare batek, eta gero jada ez zegoen dirurik eta kontua da, orain 1113 € eskatzen dizkidala Asegurantza Sozialak. Eta ezin zaio ordaindu, zeren kalerako elkarte euskaltzale bat bagara, jende guztiarekin izan behar dugu elkarte euskaltzale bat. Eta gogorra izan arren, pultso hau irabazi egin behar zaio nahiz eta ez daukagun dirurik eta gutxi garen. Eta berdin, udaletxearekin, eta Agentzia Tributariarekin, horiek paper guztia gazteleraz dituzte, eta ez dago inor horiei aurre egiteko. Bakarrik. Hizkuntza Behatokia dago, errekurtsoak bildu eta bidaliz.
Herri honek badaki gauzak eskatzen, gauzak ondo planteatzen, baina gero ez daki behar diren lekuetan bideratzen. Nik 25 urtez amnistia eskatzeagatik ez dut lortuko, abokatuengana jo beharko da, Europara, epaileengana, etab. arlo guztiak jorratuz. Baina kasu hau ezberdina da, nik planteatzen dudan hau ideologia mailako kontua izan daiteke. Ez dagola euskara hutsezko erakunde politikorik da nik planteatzen dudana. Euskararen aldeko aldarrikapenak egiten dira, baina ez dugu gauzetaz behar bezala euskaraz eztabaidatzen. Gutxi garela? Ez gara hain gutxi, ia 800 000 lagun. Ikaragarrizko mugimendu abertzalea daukagula kontutan hartuta, euskararen aldeko mugimendu erraldoia, kontua da ez dakigula hori aprobetxatzen. Eta aprobetxatzen dakitenak momentu honetan legez kanpo daude, Euskal Herritik kanpo hartutako erabaki batzuengatik gainera. Herri bat ezin da egon hainbeste gorabeheraren arabera. Erakunde sendoak sortzearen beharra badator honekin, zeren gure nahia beti izan da elkarte sendo bat egitea. Zeren gainera behin egunkarian, modu interesatu batean, atera zen: “eta gainera, ez dute desobedientzia zibilerako deia egiten”, baina hori ezin da testuingurutik atera. Batzutan aipatu izan dugu kaleak indar handia duela, baina indar hori neurtzen jakin behar dela. Gaur egun, indar handia egon daiteke kalean, eta hurrengo egunean ezer ez. Eta ni ez naiz atzo goizean jaioa. Badira modu zuzenagoak kalean borrokatutako gauzak lortzeko.

Bai, egia da hori, zeren ni denda hontara etorri nintzen arte uste nuen jada ENAk ez zuela baliorik, eta EHNA egin behar zela…Ba balioa badu, guk eman nahi dioguna lehenengo, eta bigarren 55 000 herritarrak bizi dira ofiziala den udalerri horietan. EHko populazioaren %2a bizi den udaletan da ofiziala dokumentua. “Besteena” ez da ofizialagoa. Urtebetez ofizial izan zen udalerri gehiagotan, baina gero ilegalizazioa etorri zen eta orain, teorian bada, baina praktikan ez. Eta gurean antzera, aritu izan direla indarrak ahultzen. Orain atera dira kartzelatik Loren Arkoxa eta hau eta beste, eta Udalbiltza berrosatu eta berrindartuko da, baina ez dira 2 Udalbiltzak elkartuko ETA tartean dagoelako. Nik ez dut ez alde ez aurka hitz egingo, hori beste kontu bat da. Gu egon gara 2 Udalbiltzekin eta EA eta EAJren Udalbiltzak argi esaten du ETA tartean badago ez dagoela ezer egiterik. Eta alde biek dute arrazoi pixka bat. Gatazkan gauden edozein lekuetan 2 aldeek dute arrazoi pixka bat, nahiz eta batzuk agian besteek baino gehiago izan. Baina kontua da, gure lana oso zehatza dela eta guztiei esaten diegu hori. Ibarretxerekin hitz egin nahian gabiltza urte betez, plan bat egin du eta euskal nortasuna juridikoki jasota egotea gauza zuzena da.

Ibarretxe Planak euskal nortasun nazionalaz mintzo denean zer eragin izan dezake ENAgan?
Hori batek daki.

Eta estatu mailan?
Catalunyan ere ari dira autonomi berri batez solasean, eta suposatzen dut beraiek ere nahiko dutela beren nazio aitormena eta guzti hau. Aurretik beste gauza bat esan behar da, guk hasieratik Euskal Nortasun Agiria deitu izan diogula, baina praktikan herritartasuna ari garela lantzen, eta gehiegi ulertzen ez duen jendeak hori oso ondo onartu du. Zer eragin izango duen? Ez dakigu hau noraino iritsiko den, heltzen bada nonbaitera. Baina guri dagokiguna da hau eskaini diogun jendeak hau erabil dezala bestea balitz bezala. Guk lantzen dugun gaiari buruz, ari gara prestatzen hurrengo liburua izango dena, titulua: “euskal herritartasunaren atarian”. Hor jasoko dugu guk urte hauetan landutakoa eta dauden nolabaiteko proposamenak: nazio aitorpena, Ibarretxeren plana, Ezker Batuaren proposamena…

Helburu hau lortuko balitz zuen lana Eusko Jaurlaritzaren esku uzteko prest zeundekete?
Hori zientzia fikzioa da. Guk berez, Udalbiltza egin zenean, publikoki esan genien, honelako dokumentu bat egiteko asmoa azalduko balute, guk beren esku utziko genukeela gure lana; hori esana eta idatzita dago. Orduan, Batasunako Udalbiltzak hori esan izana aurpegiratu izan digu, “Udalbiltzak hau egitea erabaki du, beraz, utzi zuen lana gure esku”, baina gauzak guztiz aldatuak ziren. 1 800 hautetsi izatetik, 700 izatera paseak ziren. Gu bertan egon ginen bozkatu zen egunean eta askok ez dute jakin zeri eman zioten botoa, bizpahiru kontzejalekin hitz egin nuen gero eta “naziotasunari” eman ziotela eta hau eta ENA gauza bera ez ote zen galdetu zidaten. Askok ez zuten jakin zeri eman zioten botoa Kursalean 2001eko otsailaren 24an. Hauek zer edo zer egiterako 2-3 urte pasa daitezke, eta herri honetan 2-3 urtetan gauzak asko aldatzen dira.
Gu gure alor txiki honetan, eraikuntza nazionala lantzen ari gara.

Amaitzeko, gainontzeko herriekin zer nolako erlazioa izan duzu?
Kantabriakoekin harremanetan jarriak gara eta poliki-poliki ari garen arren, laguntzen ari gara. Catalunyan bada eredu zahar bat, indarrean dagoena eta 70 000 ale banatuak dituenak. Egonak gara hau eramaten duen 92 urteko gizonarekin harremanetan, eta irrikitan geunden ENA Egunera etor zedin, baina adinagatik ezin zuela etorri esan zigun. ENA egin nahi izan zuen baina ez da hemen bizi, ez da hemen jaioa, gurasoak kataluniarrak dira… ba ezin izan genion egin. Hauekin harremanetan gaude. Berez eredu hau egiten laguntzen dugu, eskaera orriak banatzen laguntzen diegu.

Unibertsitaterako lan bat. 2004ko martxoan egina Bilbon

Betagarri, Japoniara zuzen-zuzenean.

Zuzeneko diskoa atera berri dute Betagarrikoek eta Japoniara joan dira bigarren aldiz hegazkinez ibiltzea astun egiten zaien arren. Lehengo urtean ere izan ziren eta baita oso gustura itzuli ere. Euren hitzetan “txip-a” aldatzeko ondo dator.

1-Arrazoi bereziren batengatik joan zineten Japoniara?
Euskal Herrira Japoniako talde bat etorri eta haiekin harremana egin genuelako joan ginen hara. Komentatu ziguten ea gurekin jo zezaketen eta pare bat kontzertu egin genituenean elkarrekin, beren managerrarekin harremana sortu zen. Zuzenean ikusi gintuen, gustatu zitzaiola zuzeneko emanaldia eta bazegoela aukerarik Japonian jotzeko. Fermin Muguruza eta Banda Bassotti hara eramaten dituena da eta Betagarri ere linea horretan ikusten zuela esan zigun. Pasa den urtean eraman gintuen eta horrexegatik joan gara aurten ere.

2-Pasa den azaroan joan zineten eta aurtengo azaroan ere berriz han izan zarete.
Bai, hala da.Gutxi gora behera tour bat sortu genuen eta horrek aukera sortu zigun berriz ere hara joateko. Leku batera joaten zarenean harremana egiten duzu bai taldeekin, bai managerrekin eta badakigu ze baldintzapean joko dugun, ze salak aurkituko ditugun… Oso baldintza oneko salak daude jotzeko eta soinuaren aldetik dena askoz garatuagoa. Badakigu nora goazen eta zer aurkituko dugun.

3-Nolako harrera izan zenuten Japonian euskaraz kantatzeagatik?
Jendeak ez dio hizkuntzari erreparatzen, doinuari baizik. Haientzat lehen aldia da euskara entzuten dutela eta agian gazteleraren antza hartzen diote. Beraiek kontzertuetara ongi pasatzera joaten dira eta hizkuntza bost axola zaie. Behin azalduz gero, interesa ager dezake norbaitek, baina kontzertu batean daudenean, ez.

4-Anekdota berezirik gertatu zaizue?
Japonia bere osotasunean anekdota bat da. Adibidez, Japoniako DJ bati euskal abestiak erakutsi genizkion. Euskal talde bezala ezagutzen gaituzte Euskal Herrian, Espainiar Estatuan, Herrialde Katalanetan eta Europan. Baina Japonian ez dute basque terminoa ezagutzen eta kontutan hartzen duten gauza bakarra europarrak garelakoa da. Herriak kokatzea ere kostatzen zaie. Gu saiatzen gara Euskal Herria “between Spain and France” dagoen herrixka txiki bat dela esaten, baina beraiei berdin zaie. Anekdotatxo moduan, lehen kontzertukoa. Ska festibal batean jo genuen Japoniako banda haundiekin eta kontzertu amaieran hango ohituretako bat, taldeei nota jartzekoa da, gero taldekoiei emateko. Guk jaso genituen notak izan ziren: “Spain is the best”, “Spain is different”, “Viva España” eta holakoak. Hurrengoan ez dakigu zer egin beharko dugun, agian ikurrina jarri eta haiek Espainiako bandera dela pentsatzen dute. Europan euskarak ezberdintzen gaitu, baina Japonian ez.

5-Metak diskoetxeak Diwphanlax diskoetxe japoniarrarekin “Arnasa Hartu” zuen azken lana Japonian kaleratzeko akordioa sinatu berri du. Zuen karrerarako pausu handi bat da Japonia bezalako leku baten diskoak saltzea ezta?
Ba bai, diskak saltzea bezain handia, hara joatea. Duela urte pare bat ez genukeen sinistuko. Eman ditugun pausu txiki guztiek ekarri dute pausu handi hau eman ahal izatea. Diska bat dago banatua Suitzan eta agia n laster Alemanian ere bai. Orain Japonia bezalako leku batean ere banatzea guretzat aberasgarri eta onuragarria dela uste dut.

6-Zer moduz moldatu zarete han jendearekin komunikatzeko?
Egia esan behar badut, zail, zeren han jendeak ingelesez gutxi daki. Sarritan gu soilik moldatzen ginen, baina batzuetan japoniarrez eta gazteleraz zekien itzultzaile baten beharra izan dugu. Gure kontaktua argentino-japoniar bat zen, guk gazteleraz hitz egiten genion eta hark itzuli egiten zuen. Ingelesez badakite, baina ez guk pentsatzen genuen adina.

7-Nola ikusten duzue Euskal Herria Japoniako esperientzia ondoren?
Norbaiti entzuna diot zenbat eta mundu gehiago ezagutu, orduan eta txikiagoa ikusten dela Euskal Herria, bertan sartuta bageunde bezala, inguruari erreparatu gabe. Baina nik uste, geroz eta gehiago atera, orduan eta gehiago maitatzen duzula herrialde hau. Nahiz eta puntutxo bat izan Munduko mapan, esperientzia guzti hauek ezagutu eta gero, gero eta argiago ikusten dut herri honi bere nahiak betetzen utzi behar zaiola. Euskal Herria oso txiki ikusten da, baina zenbat eta herrialde eta kultura gehiago ezagutu, konturatzen zara Mundua ez dela hain handia. Batzuei lelokeria bat irudituko zaie, baina gauza asko daukat antzeko japoniar eta euskal kulturak. Mundua bat da, kultura asko daude elkarrekin eta biztanlerien nahiak errespetatu egin behar dira. Herri handi eta txikiek elkarrekin bizi behar dute.

8-Japoniako bira alde batera utzi eta zuzeneko lana hizpide hartuz, askotan, taldearen amaieraren seinale izaten da. Betagarriren amaieraren aurrean gaude?
Zuzeneko lana, etapa baten amaiera da. 10 urte pasa dira lehen maketa atera genuenetik eta ez dugu eszena utzi nahi, oraindik ez behintzat. Honek eman digu eta emango digu aurrera jarraitzeko indarra. Guretzat disko berri hau berriz jaiotzea bezala izan da. Gure ustez zuzeneko disko honek indarra emango digu aurrera jarraitzeko, haizea emango digu.

9-Non grabatu duzue zuzeneko disko hau?
Obrint Pas taldearekin “Encenguem la flama dels pobles; piztu dezagun herrien garra” lemapean egin genuen bira batean. 4 kontzertu nagusitan grabatu genuen. Bartzelonako Apolo Aretoan; La Mironan, Salt-en, Gironan; Bilboko Kafe Antzokian eta Gasteizeko Azkenean. Baina azkenean, DVDa grabatzeko irudiak La Mironako kontzertua aukeratu genuen eta soinua azken finean ere bai. Beraz, hau izan zen, batez ere, kontzerturik garrantzitsuena.

10-Duela askotik zenuten pentsatua zuzeneko lan hau ateratzea?
Ba bai. Duela urte bete, “Arnasa Hartu” ostean, gure ustez taldea heldutasun batera iritsi zen eta bazen garaia zuzeneko bat ateratzeko. Japonian gure 500.en kontzertua joko dugu.

11-Kantuak zuen webgunean botoak emanda aukeratu dituzte entzuleek. Gustura zaudete aukeraketarekin?
Ba bai. Konturatu gara entzuleak guk nahi genuen kantuetan erreparatu direla. Ikusi dugu nola egin duten aukeraketa eta hori kontutan hartuz egin dugu aukeraketa.

12-Herrialde Katalanetan jotzeko ohitura handia duzue. Nolako harrera duzue han?
Orain arteko harrera, egia esan, itzela da eta gero eta indar handiagoa dugu han. Euskal Herrian fama hartzen joan ginenean, ugari jotzen genuen; baina gaur egun, HHKK aldean hemen adina jotzen dugu. Publikoaren harrera izugarria da. Eurak katalanak izanik, kontzertu askotan, badakizkite euskarazko abestiak Gu oso pozik gaude. DVDan zaleen grina ikus daiteke eta euskal publikoarekin batera, eurek izango dute guk jotzen jarraitzeko hitza.

13-Zer dela eta erabaki duzue berrargitaratzea zuen lehen bi Cdak Metak-ekin?Diskoen eskubideen afera bat izan da. Mil a Gritos etxearekin grabatu genituen gure lehen bi diskoak eta hemendik eskerrik handienak bidaltzen dizkiegu hasiera batean aukera hori eman zigutelako. Orain, gure lan guztiak diskoetxe batean egotea nahi genuen eta handik ateratzea proposatu genienean onartu egin zuten. Gure ustez hobeto daude disko guztiak diskoetxe batean, bitan banaturik baino, lan egiteko askoz ere errazagoa da horrela.

14-Galdetu ez dizudan zerbait esan nahi zenuke?
Ba ez, besterik gabe. Ea diskoa ongi saltzen den eta ea publikoak betiko moduan jarraitzen duen. Publikoari esan nahi nieke beraiengatik gaudela hemen eta eskerrak ematen dizkiegu horrengatik.

Matraka: #9; 2004ko abenduaren 15etik 22ra
Lander Arbelaitz